دیابت یک بیماری مزمن و پیشرونده است که در آن بدن فرد مبتلا قادر به تولید انسولین نبوده و یا سلولهای گیرنده انسولین قادر به جذب آن نمی باشند.
در اینجا سعی داریم از ابتدا به بررسی دلایل بروز دیابت، انواع دیابت (دیابت نوع 1، دیابت نوع 2 و…) و چگونگی تشخیص آن بپردازیم.
دیابت چیست؟
بیماری دیابت (diabetes) زمانی رخ می دهد که، فرد مبتلا قادر نیست مواد غذایی قندی را در بدن به انرژی تبدیل کند، به عبارتی دیگر لوزه‌المعده (پانکراس) قادر نخواهد بود انسولین را تولید کند و قند خون را به داخل سلول های بدن منتقل کند.
عدم مدیریت مداوم و دقیق ای بیماری منجر به تجمع قندها در خون می‌شود، همین امر خطر عوارض جدی که زندگی فرد را تهدید می‌کند و بیماری هایی مانند بیماری قلبی، بیماری های کلیوی و از دست دادن بینایی و ایجاد کند.
انواع دیابت
1- دیابت نوع 1
دیابت نوع 1 وقتی رخ می دهد که سیستم ایمنی بدن مانع ساختن انسولین توسط پانکراس شود. به طور کلی بدن شما انسولین نمی سازد.
اکثر افرادی که این بیماری در آن ها تشخیص داده شده، در سنین کودکی یا نوجوانی به سر می برند.
2- دیابت نوع 2
دیابت نوع 2 بیشتر در بزرگسالان رخ میدهد و شایع ترین نوع آن در جهان است.
در این بیماری، بدن نسبت به انسولین مقاوم می شود در این حالت انسولین ترشح شده تاثیری برروی جذب قند ندارد و یا ترشح آن به میزان کافی صورت نمی گیرد.
پیش دیابت چیست؟
قبل از ایجاد دیابت بسیاری از افراد مبتلا به پیش دیابت می شوند. میزان قند خون این افراد بالاتر از حد طبیعی است ولی نه به آن اندازه که در تعریف این بیماری گنجانده شود. پیش دیابت بسیار شایع است، اما خبر خوب اینکه قابل برگشت هم هست.
نکات زیر نکاتی کلیدی هستند که در کنترل پیش دیابت و جلوگیری از تبدیل آن به دیابت به ما کمک می‌کنند:
- کاهش وزن: کاهش مقدار حتی کم وزن 5 تا 7 درصد می‌تواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
- ورزش مداوم: 150 دقیقه در هفته ورزش مثل راه رفتن تند، یا سی دقیقه در روز، پنج روز در هفته
- تغذیه مناسب و سالم
- کنترل استرس
3- دیابت بارداری
دیابت بارداری در برخی از زنان در دوران بارداری ایجاد می شود. این نوع دیابت بیشتر اوقات پس از تولد نوزاد از بین می رود. این زنان در آینده مستعد ابتلا به دیابت نوع دو خواهند بود.
4- ديابت همراه با بيماریهای ديگر
در برخي افراد مبتلا به بعضي از بيماري‌ها (به عنوان مثال،: تالاسمی، بيماري‌های لوزالمعده، بيماریهای غدد درون‌ريز و …) ديابت نيز بروز مي‌كند.
علائم بیماری دیابت
از جمله علائم برای تشخیص این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس تشنگی زیاد
- تکرر ادرار
- احساس ضعف و خستگی
- تاری دید
- کاهش وزن
- کندی در فرایند بهبود زخم ها
با وجود اینکه متاسفانه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، بهتر است با دیدن علائم ذکر شده به پزشک مراجعه کنید.
عوارض دیابت
خیلی از افراد مبتلا به این بیماری از بیماری خود آگاه نیستند، عدم آگاهی و عدم توجه به این بیماری می تواند در طولانی مدت عوارض خطرناکی را برای بیماران همراه داشته باشد.
از جمله عوارض دیابت می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری چشم: این بیماری می تواند اثر تخریب کننده ای روی عروق شبکیه چشم داشته و منجر به مشکلات جدی بینایی مثل تاری و نابینایی شود.
- پای دیابتی: در افراد مبتلا به دیابت به دلیل آسیب به اعصاب و کاهش جریان خون در پا ها، زخم های پا به خوبی بهبود نمی یابد. در نتیجه، این زخم ها می تواند به از کار افتادگی و قطع پاها منجر شود.
توصیه می شود از کفش های مناسب استفاده کنید.
- بیماری های قلبی و عروقی: اگر این بیماری کنترل نشود، احتمال حمله قلبی، سکته مغزی و فشار خون را افزایش می دهد.همچنین بیشترین علت مرگ در بیماران همین مورد است.
- بیماری کلیوی: بالا بودن قند خون منجر به آسیب رسانی به کلیه ها می شود و دیالیز را به دنبال خواهد داشت.
- عوارض عصبی: این بیماری باعث آسیب رساندن به اعصاب حسی و حرکتی اندامها مخصوصاً پاها می شود.
- عفونت لثه و سایر مشکلات دندان: افراد مبتلا بیشتر در معرض عفونت لثه و پوسیدگی دندان قرار می گیرند.
تغذیه در افراد دیابتی
تغذیه سالم یکی از گام های اصلی برای مدیریت دیابت و کنترل قندخون می باشد. در ادامه به بهترین مواد غذایی و خوراکی برای این بیماران می پردازیم.
مصرف پروتئین
بهترین پروتئین های موجود برای بیماران دیابتی:
- ماهی و غذا های دریایی
- پروتئین‌های گیاهی مثل حبوبات، خشکبار خام
- گوشت مرغ یا سایر پرندگان
- تخم مرغ
مصرف نشاسته و فیبر
در مصرف نشاسته بهتر است از موارد زیر استفاده شود:
- غلات کامل مانند برنج سبوبدار ، کینوآ، جو دوسر
- غذاهایی که با غلات کامل تهیه شده و شکر افزودنی ندارند
در مصرف فیبر بهتر است از موارد زیر استفاده شود:
- نان جوی سبوس دار، نان سنگک، جوی پوست نکنده، ذرت
- بادام، بادام زمینی، فندق، گردو
- انواع لوبیا، عدس، سویا
مصرف میوه و سبزیجات
در برنامه غذایی برای دیابتی‌ها بهتر است از سبزیجات مثل لوبیا سبز، نخود فرنگی، هویج، گل کلم، اسفناج و سبزیجات منجمد بخارپز استفاده شود.
و میوه هایی مانند: ، شاه توت، گلابی، توت فرنگی، سیب و پرتقال. بهتر است این میوه ها تازه استفاده شوند.
مصرف چربی و شیرینی
خوردن مقدار زیاد این دسته غذایی جدا از اینکه کنترل دیابت را دشوار می کند، باعث اضافه وزن هم خواهد شد.
می توانید چربی های مورد نیاز را از روغن زیتون، مغز‌ها ، دانه‌ها، غذاهایی که حاوی چربی امگا 3 هستند مثل ماهی‌ها و روغن‌های گیاهی بدست آورید.
پیشگیری از دیابت
به طور کلی می توان از دیابت پیشگیری کرد، در ادامه به توصیه های پیشگیری از دیابت می پردازیم.
- انجام فعالیت های بدنی به طور روزانه
- شکر و کربوهیدرات تصفیه شده حذف کنید
- برای پیشگیری می توانید آب زیادی بنوشید
- انجام فعالیت منظم ورزشی و کم کردن وزن
- غذا های فرآوری شده را از رژیم غذایی خود حذف کنید
- رژیم غذایی با فیبر بالا را امتحان کنید. از بهترین منابع فیبر می توان به غلات کامل، نان سنگک و نان جو، حبوبات، انواع نخود و لوبیا و سبزیجات و میوه ها اشاره کرد.
- به اندازه کافی و با کیفیت بخوابید
- کشیدن سیگار را تا حد ممکن کم کنید
دارو های دیابت
همانطور که اشاره کردیم در دیابت نوع 1، بدن انسولینی تولید نمی کند، این افراد باید انسولین مورد نیاز خود را به شکل تزریقات روزانه (انسولین گلارژین) به بدن خود برسانند.
در دیابت نوع2، قند خون به سه علت عمده بالا می رود:
- انسولین به مقدار کافی توسط پانکراس ترشح نمی شود.
- در سلولهای بدن نسبت به عمل انسولین مقاومت وجود دارد.
- کبد قند (گلوکز) بیشتری تولید می کند.
داروهای پایین آورنده قند خون هر یک با تغییر در یکی و یا بیشتر از عوامل فوق منجر به کاهش قند خون می شوند.